Voorstel wijziging
deposito- garantiestelsel SEW (Spaarrekening Eigen Woning)
Bron: Ruben Stam, fiscaal jurist bij Nationale Nederlanden
Maandag 27 mei 2013
Halverwege mei is het voorstel Wijzigingswet financiële markten 2014 (Wfm
2014) bij de Tweede Kamer ingediend. Een opmerkelijk onderdeel in dit
wetsvoorstel betreft een maatregel over de toepassing van het
depositogarantiestelsel. De Regering wil de toepassing van het
depositogarantiestelsel beperken.
Wat is het depositogarantiestelsel?
Op grond van het depositogarantiestelsel keert De Nederlandsche Bank (DNB)
vergoedingen uit aan de rekeninghouders van een bank in geval van faillissement
(of bij betalingsonmacht of bij toepassing van de noodregeling). Normaal gesproken
krijgt een rekeninghouder een vordering op de failliete boedel. Mogelijk krijgt
de rekeninghouder dan maar een klein deel van zijn tegoed uitgekeerd. Op grond
van het depositogarantiestelsel krijgt een rekeninghouder een vergoeding tot
maximaal € 100.000. Deze regeling geldt per rekeninghouder, ongeacht het aantal
rekeningen dat hij aanhoudt bij de bank (spaarrekening, betaalrekening, etc.).
Evenmin is het fiscale etiket van de rekening relevant. Het
depositogarantiestelsel is daarmee ook van toepassing op een
levenslooprekening, een lijfrentespaarrekening, een
goudenhanddrukstamrechtrekening en een spaarrekening eigen woning (SEW).
Waarom het depositogarantiestelsel?
De wetgever beoogt met het depositogarantiestelsel de kans op een 'bankrun'
te verkleinen. Daarnaast voorkomt het depositogarantiestelsel dat
rekeninghouders hun tegoed in rook zien opgaan.
Wijzigingswet financiële markten 2014
De Wfm 2014 gaat een wijziging aanbrengen in het huidige
depositogarantiestelsel. Het is de bedoeling dat, bij wijze van hoofdregel, de
garantie vervalt voor SEW's. Het saldo op de SEW wordt verrekend met de
eigenwoningschuld. Dus: geen uitkering uit hoofde van het
depositogarantiestelsel, maar wel – tot hetzelfde bedrag – een lagere
eigenwoningschuld. De Regering voert daar een aantal redenen voor aan:
1. In de overeenkomst tussen bank en rekeninghouder is overeengekomen dat
de rekeninghouder niet vrijelijk kan beschikken over het saldo op de SEW;
2. Een SEW dient voor de bank als zekerheid voor de nakoming van verplichtingen
van de rekeninghouder jegens de bank, namelijk de aflossing van de
hypotheekschuld;
3. De rekeninghouder van de SEW ziet zijn spaartegoed niet in rook opgaan.
Het saldo op de rekening wordt namelijk verrekend met zijn hypotheekschuld.
Verrekeningsbevoegdheid
Als iemand een lening en een spaartegoed heeft lopen bij een bank en deze
bank failliet gaat dan bestaat er een verrekeningsbevoegdheid.
Voorbeeld
Jeroen heeft een lening van € 10.000. Verder heeft Jeroen een spaartegoed
van € 50.000. Jeroen krijgt dan van DNB op grond van het
depositogarantiestelsel € 40.000 uitgekeerd. Andersom: als Jeroen een lening
heeft van € 50.000 en een spaartegoed van € 10.000 keert DNB helemaal niets
uit, maar worden schuld en vordering met elkaar verrekend. Jeroen houdt dan een
schuld over van € 40.000 aan degene die deze schuld overneemt (waarschijnlijk
een andere bank). Dit was althans de systematiek tot 30 juli 2011. DNB handelt
sindsdien anders. Dit houdt verband met de inkorting van de termijn waarbinnen
DNB tot uitkering van de vergoeding moet overgaan. Jeroen krijgt dus op grond
van depositogarantiestelsel in bovengenoemde situaties € 50.000,
respectievelijk € 10.000 uitgekeerd. Uiteraard doet dit niets af aan de schuld
die Jeroen aan de bank heeft. Deze blijft 'gewoon' uitstaan.
Wat gebeurt er met de SEW bij faillissement van een bank?
Als de Wfm 2014 ongewijzigd wordt aangenomen, wordt ten aanzien van de SEW
weer teruggekeerd naar de situatie van vóór 30 juli 2011. Schuld en tegoed
worden met elkaar verrekend. Maar van een volledige terugkeer naar de situatie
van vóór 30 juli 2011 is geen sprake. Er verandert nog wel wat meer. Niet
onbelangrijk: ook in fiscale zin! In onderstaande opsomming zijn de
belangrijkste punten van de voorgestelde regeling samengevat.
1. Het saldo op de SEW wordt op nul gesteld. De schuld aan de bank wordt
verminderd met het saldo dat op de SEW stond (verrekening).
2. Als de schuld bij een andere bank loopt, vindt in principe ook
verrekening plaats.
3. De bankklant heeft wel recht op een vergoeding uit hoofde van het
depositogarantiestelsel voor andere rekeningen tot maximaal € 100.000. Het
tegoed op de SEW telt daarbij niet mee.
4. Als het tegoed op de SEW hoger is dan de schuld dan heeft de
rekeninghouder recht op het overschot uit hoofde van het
depositogarantiestelsel.
5. Als een bank in de problemen komt kan DNB een overdrachtsplan opstellen.
Dit is een plan om spaargelden en/of bezittingen en schulden van de
probleembank en/of door de probleembank uitgegeven aandelen over te dragen aan
een ander. Als in het overdrachtsplan is bepaald dat de SEW wordt overgenomen
door een andere bank dan gaat de hieraan verbonden schuld eveneens over, tenzij
in het overdrachtsplan anders is bepaald. Als zowel schuld als SEW overgaan
vindt er geen verrekening plaats.
6. Door de verrekening wordt de SEW feitelijk gedeblokkeerd. Hierdoor kan
het in de SEW schuil gaande rentebestanddeel in principe in de
inkomstenbelastingheffing worden betrokken, namelijk als niet aan de
looptijdeis (15 of 20 jaar) is voldaan. Het wetsvoorstel voorziet hierin door
de looptijdeis los te laten als er verrekening plaatsvindt.
7. Door verrekening gaat de eigenwoningschuld omlaag en daarmee de
hypotheekrenteaftrek. De belastingplichtige kan deze situatie ongedaan maken
door elders een nieuwe lening aan te gaan en daarbij een SEW, KEW of BEW te
sluiten. De lening kwalificeert dan als (bestaande) eigenwoningschuld. Het spaarproduct
wordt gezien als de voortzetting van de beëindigde SEW. Het genieten van de
deblokkeringsvrijstelling bij de beëindiging van de SEW wordt bij herstel van
de oude situatie teruggedraaid.
Slot
Het wetsvoorstel is net ingediend. De parlementaire behandeling moet dus
nog beginnen. Wij verwachten niet dat het wetsvoorstel op dit punt (ingrijpend)
wordt gewijzigd. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, is het vervolgens nog
maar de vraag of herstel na verrekening überhaupt wel mogelijk is. De meeste
aanbieders van financiële producten bieden geen 'losse' KEW, SEW of BEW (meer)
aan en dat zal in de toekomst – naar het zich laat aanzien – ook niet
veranderen.